MISING LÉDUMOKUTSUNÉ

 

MISING LÉDUMOKUTSUNÉ

 

✍️ Juwel Pegu

Bharat mo:rumsok sangga ataglo lekelokkébo du:né lédumokutsuné 209 kopé tani: opeyém lédu mokutsuné (Scheduled Tribes) émna Bharatsok runggo potin (constitution) do jíkkantung. Édé lédu mokutsuné tani: ope:dok Mising kídardé Ohomsok 2 pé béttépagya:né ‘Scheduled Tribes’é. Agom alam sígné kídí:dok lukampé Mising kídí:dé Mongulio alégdok, Tibbet-Bormi agom éra:lok, pékíng Ohom pe:le:dok amiyé. Su anupé agom alam sígné kídíngé Bharot Mo:rumsok sangga atag ami kídarém agom alamlok sígla annyikopé orpanna léngkantung. Édé pe:le: annyidém ‘Kokborok’ éla: ‘Abotani’ émna lukantung. Édémpé sígla Mising kídí:dé ‘Abotani’ agom pe:le:do a:té:dag. Leke do:ying-a:bang, lésíg sígla pola, an-go:-mago:la pangkampé Mising kídí:dok lenko léríngé Si:n-Monggul-Tibbet Mo:rum mo:setsuko akenné among atagdé émna méngkíko mé:lentung. Si:nlok béttépagya:né a:né Iyang Sikiyang éla: Huanghu billenko kéré:dé Mising dokké Tani: ope:lok angu angu ba:pe:kídí:dok du:pongaryangko mo:tagé émna mé:mi:la mé:lendungku. Dépiné néku-buku mo:taglokké dé ba:pe: ami kídí:dé dogo-tínggo, dungko-dakko éla: du:tinsunané du:téngém matala aso: aso:pé dokhin-posim Si:nlo:pé gíla du:la lédupé Tibbetlok uttor atakpé ginga:la do:lung lu:la dungka. Dé mo:tagdo bojé dítakko du:dag lédupé mo:nu du:téng malenna modhyo Tibbet lo:pé ginga:to. Édé modhyo Tibbet lo du:dodo Mising odokké Tani: ope:lok amikídí:dok réngam yelodé, dírbí dírlodé parí: rí:la jarlenkang émna leke do:ying éla: gomku gomlab adlenkunamki kinna:dung. Modhyo Tibbet lo bojé dítakko du:dak lédupé dokkésin bangkí bangkí lugéngki Tani: ope: amikídaré dokhin Tibbet lo:pé gingangkang. Dokhin Tibbet lo:sin bojé dítakko du:dag lédupé ‘Lusa Giripod’ (adi gebné lambé) lok gía:la aso: aso:pé suk Bharot Mo:rumlok Orunasolpé píngangkang. Dokhin Tibbet lokké pe:lu: pe:lu:pé gía:né kídí:dok Mising kídí:dé ba:pe: kísapé Orunasol amo:pé gíangarpongka émna leke do:ying-a:bangé lukandung. Mising kídí:dé Orunasol di:té: amo:lok Ge:líng, Tu:ting, Yíngkiyong, Karko, Simong, Ge:ku, A:long, Riu, Riga, Maryang, Damro, Mé:bo dé mongku mo:takkídí:do do:lung lu:la dungngai. Orunasol amo:lok dé di:té-yumrang katé:né mo:yinné mo:nu among kídí:do a:yé-apí, simín-sike matala, ali a:ye, a:m aríg ila lendo a:dodok ili-ikam ibomla dungngai. Suk Orunasollo bojé dítakko du:la atí-atí ngasod odokké dungkanné mo:nu among éla: aríg ikanné amongé kakuma:pé ibomkang. Édémpila do:pin-do:ying síkpí:ma:dapébo mo:nu among-aríg ikanné among matala Ohomlo:p togyi:to. Ohomlok bétttpagya:né a:né Bhohmoputra kéréng dokké Siyang, Dibang, Dihing, Disang, Dikhou, Dhonsiri, Kherkota, Subonsiri, Dikrong, Ronganoi, Jia Bhoroli dé a:né-abung kídí:dok kéréngké aríg ikanné mo:nu among kídí:do asum-asumpé okum bomna du:bomkang. Silo-mélo Mising kídíngé Ohomlok-- Dhemaji, Lokhimpur, Sontipur, Golaghat, Jorhat, Sibosagor, Dibrugorh, Tinisukia dé 8 (Pi:nyi) Distrikt ara:lok 29 (Nyí:nyi la:nang) ko ‘Revenue Circle’ém du:lubla dokké Guahati:lok atag 5 (angngo)ko luté:la 2000 kíramkopé do:lu:lo dung. Dokkésin po:péké NEFA (North East Frontier Agency) lunam Orunasollo:sin East Siang, Dibang Valley, Lohit dé distrikt 3 (aum) do nérkíg ili-ikam, du:lod daglotki 34 (Yíum la:pi) ko ngatpé do:lu:lo okum bomna dung. Ohom éla: Orunasollo du:né ami kídí:dém sablusula Misi:lok population é 12 (Yí:la:nyi) lakh ko dérkíramdag.

Mising Gombugdok luké:dé sémpé – ‘Mi’= Ami, ‘Sing’= Aíké ope: olung manggom agom-dírbí akamné tani:. Émpige:la abayang Misingé aíém ‘Ami + Ansing= Mising’ édémpé ansí:né-agamné amiyé émna lukansulí:dag, manggom lukansula aipé mé:dag. Adi amo:lokké ayíng amo:lo:pé togyidag lédudokképag Mising lunamdém ‘Miri’ émna lukonsukang. Mising kídarlok yelam-dírbí, ili-ikam kídí:dok kanggur-igur bonédém ‘Mibu’ mangom ‘Mirí’ émna ludo. Dé Mibu-Mirí dé Ohomiya:lok ‘Deudai-Puruhit’ kísané. Misi:lok nérkíg yelam-dírbí, ili-ikam kídí:dém Mipag kídaré ka:la, ka:pola, ka:motsula, ka:líg-ka:bola, kanggur-igur bonédém lukanté:la dé sé:komsin luyí:sukanma:nam réngamdém Mirí > Miri émna ludunganépé. Mé:mila ka:yégom édémí:pé Misingdém 1ukonsu1a Miri amindém luyar ka:némpé mé:dag. Dokkésin ope:koné Mi (ami) + Rí > Ri (Dité-Adi) = Mirí > Miri lukanna Dité:lok ami manggom Dité:lokké toglenné ami dém luyí:sunapé Miri gombugdém lupé mé:dag manggom lukanlí:dag. Édé lukanlí:namdémsin ludanna lupagla:ma. Kapéi idogom  Bharat sadhin pa:dag lédupé Bharotsok runggo potindo Miri (ST) émna jíglígdagdokké Govt. Gazette odokké  takam atí-atí agerlo Miri amindém adbomkang.